Bài 2. Các thành phần cơ bản

• 26 chữ cái latin lớn: A,…,Z
• 26 chữ cái latin nhỏ: a,…,z
• Dấu gạch dưới: _
• Bộ chữ số thập phân: 0,…,9
• Các ký hiệu toán học: +, –, *, /, =, <, >, (, )
• Các ký hiệu đặc biệt: ., ,, ‘, :, ;, [, ], ?, %, @, |, !, &, #, $, {, }
• Khoảng trắng - ký tự cách   .

CONST <ten_hang_1>=<gia_tri_hang_1>;
…
<ten_hang_n>=<gia_tri_hang_n>;

CONST a=5;
ch=’Q’;
…

TYPE <ten_kieu> = <cac_thanh_phan_cua_kieu>;

TYPE Hoaqua=(tao,mit,dua,oi);
che=(buoi,thapcam);
…

VAR <ten_bien>:<kieu_du_lieu>;

VAR a:integer;
b,c:real;
qua:Hoaqua;
(* với Hoaqua la kieu du kieu da dinh nghia *)
…

Phép toán   Ý nghĩa                 Ví dụ
------------------------------------------------------
-           Lấy đối số              Đối số của 2 là -2
+           Cộng                    10 + 9 -> 19
-           Trừ                     10 - 9 -> 1
*           Nhân                    10 * 9 -> 90
/           Chia                    10 / 4 -> 2.5
Div         Chia lấy phần nguyên    10 div 3 -> 3
Mod         Chia lấy phần dư        10 mod 3 -> 1

*/ Một số hàm số, thủ tục

Hàm         Ý nghĩa                            Ví dụ
------------------------------------------------------------
ABS(x)      Trị tuyệt đối x                    Abs(-2) -> 2
SQR(x)      Bình phương x                      Sqr(2) -> 4
SQRT(x)     Căn bậc hai x                      Sqrt(9) -> 3
EXP(x)      Hàm e^x                            Exp(3) -> e^3
LN(x)       Hàm ln(x)                          Ln(2) ->ln2
SIN(x)      Hàm lượng giác                     Sin(PI) -> 0
COS(x)      Hàm lượng giác                     Cos(PI) -> 1
ARCTAN(x)   Hàm lượng giác                     Arctan(0) ->0
INC(x)      Tăng x lên 1 đơn vị <=> x:=x+1;    INC(1) -> 2
DEC(x)      Giảm x xuống 1 đơn vị <=> x:=x-1;  DEC(5) -> 4
SUCC(x)     Cho giá trị tiếp theo của x        succ(5) cho KQ 6
PRED(x)     Cho giá trị trước đó của x         PRED(5) cho KQ 4
ROUND(x)    Làm tròn lên                       Round(8.6) -> 9
TRUNC(x)    Làm tròn xuống                     Trunc(8.6) -> 8
ORD(x)      Lấy mã ASCII ký tự                 Ord(‘a’) -> 97
CHR(x)      Cho ký tự có mã ASCII              Chr(65) -> ‘A’
ODD(x)      Kiểm chẳn lẽ                       Odd(5) -> True

*/ Một số phép toán logic: AND, OR, XOR, NOT.

X       Y       X OR Y      X AND Y     X XOR Y     NOT X
---------------------------------------------------------------------
FALSE   FALSE   FALSE       FALSE       FALSE       TRUE
FALSE   TRUE    TRUE        FALSE       TRUE        TRUE
TRUE    FALSE   TRUE        FALSE       TRUE        FALSE
TRUE    TRUE    TRUE        TRUE        FALSE       FALSE

Lưu ý:

– Các phép toán so sánh (<> khác, = bằng, > lớn hơn, < nhỏ hơn >= lớn hơn hoặc bằng, <= nhỏ hơn hoặc bằng) luôn trả về kiểu Boolean.
– Các phép toán logic còn áp dụng trên kiểu số nguyên, trên cớ sở biểu diễn số nhị phân của các số nguyên.

b. Biểu thức

– Biểu thức là một phần của câu lệnh bao gồm hằng, biến, hàm liên kết với nhau bằng các phép toán và các dấu ngoặc đơn.

Ví dụ: (-b+sqrt(delta))/(2*a)

– Thứ tự thực hiện các phép toán trong biểu thức:

1. Biểu thức trong ngoặc đơn
2. Phép gọi hàm
3. NOT, –
4. *, /, DIV, MOD, AND
5. +, -, OR, XOR
6. =, <>, <=, >=, <, >, IN

– Quy ước thứ tự ưu tiên:

+ Qui tắc 1: Các phép toán nào có ưu tiên cao hơn sẽ được tính trước.
+ Qui tắc 2: Trong các phép toán có cùng thứ tự ưu tiên thì sự tính toán sẽ được thực hiện từ trái sang phải.
+ Qui tắc 3: Phần trong ngoặc từ trong ra ngoài được tính toán để trở thành một giá trị.

c. Câu lệnh

– Câu lệnh xác định một công việc mà chương trình phải thực hiện để xử lý các dữ liệu đã được mô tả và khai báo. Có 2 loại câu lệnh:
+ Câu lệnh đơn: Là câu lệnh không chứa các câu lệnh khác.
+ Câu lệnh có cấu trúc: gồm các câu lệnh ghép, câu lệnh rẽ nhánh câu lệnh điều khiển lựa chọn, câu lệnh lặp,…

Lưu ý: Câu lệnh ghép là một nhóm các câu lệnh đơn cần thực hiện liên tiếp và được đặt trong cặp từ khóa begin và end; 

*/ Một số câu lệnh đơn:
– Lệnh gán:

Cú pháp:

<ten_bien>:=<bieu_thuc>;

Ví dụ:

a:=5+4/3;
b:=c+d/e;

Lưu ý:
+ Khi một giá trị được gán cho biến, nó sẽ thay thế giá trị trước đó của biến đã lưu.
+ Biểu thức ở bên phải và bên trái lệnh gán phải có cùng kiểu dữ liệu.

– Lệnh đọc dữ liệu

Lệnh đọc dữ liệu là lệnh gán giá trị cho biến khi ta nhập từ bàn phím. Có 3 mẫu viết
• Read(Biến1, Biến2,…, BiếnN);
{có thể dùng dấu cách hoặc phím enter để lần lượt nhập dữ liệu cho các biến}
• Readln(Biến1, Biến2,…, BiếnN);
{phải dùng phím enter để lần lượt nhập dữ liệu cho các biến}
• Readln;
{Bắt máy dừng lại chờ nhấp phím enter thường để làm dừng màn hình cho ta xem kết quả}

Lưu ý: Chúng ta không nên dùng lệnh read để nhập dữ liệu cho các biên mà nên nhập bằng lệnh readln vì khi nhập dữ liệu cho các biến bằng lệnh read có thể sẽ dẫn đến tình trạng trôi lệnh (tức là một số lệnh không được thực hiện).

– Lệnh viết dữ liệu ra màn hình:
Có 3 mẫu viết:

• Write(Value1,Value2,…,ValueN);
{ viết các mục ra, con trỏ nằm ở cuối dòng}
• Writeln(Value1,Value2,…,ValueN);
{ viết các mục ra, con trỏ nằm ở đầu dòng tiếp theo}
• Writeln;
{ chỉ đưa con trỏ xuống dòng tiếp theo}
trong đó: các value là các biến, hằng, giá trị hay chuỗi ký tự (phải đặt trong cặp nháy đơn).
{riêng dấu ‘ ta xuất bằng cách ghi 2 dấu ”}

Viết có quy cách:
– Đối với kiểu số thực:<độ rộng>:<số chữ số thập phân>;
Ví dụ: write(a:4:5);
– Đối với các kiểu dữ liệu khác:<độ rộng>;
Ví dụ: write(b:4);{với b là số nguyên}

Khi số chữ số của biến nhiều hơn với độ rộng thì số đó sẽ được xuất ra toàn bộ.

Ví dụ: b có giá trị là 12345.
Khi ta viết lệnh write(b:4);
12345

– Một số lệnh khác
• Clrscr; Lệnh xóa màn hình và đưa con trỏ về góc trên bên trái
• Gotoxy(x,y); đặt con trỏ tới tọa độ (x,y)
Trong đó x: cột từ 1->80; y: hàng từ 1->25.